1.ตำรายาสมุนไพร นายสาย ดวงมาลัย
ตำรายาสมุนไพร
ของนายสาย ดวงมาลัย
๐ขนานที่ ๑ ยาแก้กินผิด
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นขี้กา
๒.ต้นไม้ข้าวสาร
๓.ฮากหมากแปบ
๔.ฮากก้างปลา
-วิธีกินยา:-ให้ฝนใส่น้ำซาวข้าวกินแก้โรคกินผิดได้ผลดี
๐ขนานที่ ๒ ยาแก้เจ็บคอ
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ต้นตาปลา
๒.ฮากต้นติบ
๓.ฮากต้นส้มปอย
-วิธีกินยา:-ให้ฝนใส่น้ำกินแก้โรคเจ็บคอได้ผลดี
๐ขนานที่ ๓ ยาแก้เป็นฮานออกเหมือดลม
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากทองหลาง
๒.ฮากต้นก้างปลา
๓.ฮากหมากเหม้า
-วิธีกินยา:-ให้ฝนใส่น้ำกิน แก้โรคเป็นฮานออกเหมือดลมได้ผลดี
** ๐ขนานที่ ๔ ยาแก้พิษบ่ลวง
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.
๒.ฮากส้มเสี้ยว
๓.ฮากต้นงิ้วบ้าน
๔.ฮากต้นจำปีแดง
-วิธีกินยา:-ถ้าคนไข้นั่งก้มหน้าเพราะพิษไข้ยังอัดอั้นอยู่และกลายเป็นไข้ทำทานให้ฝนน้ำให้กิน ก็จะทำให้คนไข้สบายขึ้น
๐ขนานที่ ๕ ไข้คางไข้บ่ฮู้เมือคีงพิษกะบ่ลวงเรียกชื่อว่า "ออกจงอาง"
-ตัวยามีดังนี้:-
๑.หมากกอกด่อน เอาลูกมัน
๒.ต้นส้มพ่อหลวง
๓.ต้นอ้อยสามสวน
-วิธีกินยา:-ใช้ฝนกับน้ำกิน ถ้าไข้ออกเป็นจงอางตัวผู้ ให้เอาฮากก้างต้นปลา
ฮากต้นดอกซ้อน ฝนใส่น้ำซาวข้าวกินดีนักแล
๐ขนานที่ ๖:- ไข้ตีนเย็นมือเย็นชื่อว่า "ออกเห่า" ตัวยามีดังนี้
๑.ฮากต้นข้าวจี่
๒.ฮากต้นหมากยม
-ฝนน้ำกินดีนักแล
๐ขนานที่ ๗:- เป็นไข้ปวดหัวปานหัวสิแตก เหยี่ยวออกมาก็เหลือง ตัวยามีดังนี้
๑.ฮากคอนแคน
๒.ฮากกระจาย
๓.หมากเหม้าตาควาย
๔.ต้นซุมแสง
๕.อ้อยดำ
๖.บีงูเหลือม
๗.ฮากขี้แฮด
๘.ฮากผักปังป่า
๙.ไคน้ำ
๑๐.ขี้ไส้เดือน คือแส่เอาน้ำมัน
๑๑.น้ำขี้สีก
-วิธีกินยา:-ให้แส่น้ำกิน อีกอย่างหนึ่งให้เอาตัวยาดังนี้
๑.ฮากซุมแสง
๒.ฮากป้งนั่ง
๓.น้ำมันงา
๔.น้ำขี้ไส้เดือน เอามาตัดยาจักหน่อย
๐ขนานที่ ๘ ยาแก้เห่าห้อม
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.แมงลิ้นหมา ๑ ตัว
๒.แมงบ้งกือ ๘ ตัว
๓.ขี้หมู ๓ ก้อน
๔.ขี้เป็ดตัวแม่ ๓ ก้อน
-วิธีกินยา:-ให้หลามกิน แก้โรคเห่าห้อมได้ดีมาก
-หลาม คือการ
-เห่าห้อม คือโรคตีนเหลืองมือเหลืองแข้งเหลืองขาเหลือง
๐ขนานที่ ๙ ยาแก้ไข้หมากไม้ชนิดต่างๆ
-วิธีรักษา:-ให้ซอมเบิ่งคนไข้ ในลักษณะต่อไปนี้
-ถ้าคนไข้มีอาการแกว่งตีนไปมา ไข้ชนิดนี้เรียกว่า "ไข้ทำทานโตผู้"
-ถ้าคนไข้แลบลิ้นและแกว่งหัวบ่เซา ไข้ชนิดนี้เรียกว่า "ไข้ทำทานโตแม่"
-ถ้าคนไข้หายใจหันใจใหญ่ หันใจแล้วทอดหุ่ยมีอาการเมือย ไข้ชนิดนี้เรียกว่า "สางห่าออกแก้ม"
-ถ้าคนไข้เหื่อออกทางแก้มหลายหันใจเส่าแงบๆ ไข้ชนิดนี้เรียกว่า "ไข้ออกปานดำ, ไข้เห่าห้อม, ไข้ทำทานคอคำ"
-ยาแก้:-ให้เอาฮากผักสะเม็กฝนน้ำกินวันละ ๒ แก้ว เช้า-เย็น อีกขนานาหนึ่ง ตัวยามีดังนี้
๑.หัวถั่วพู
๒.เปลือกต้นเปือย
๓.ฮากหมอน้อย
๔.ฮากต้นยานาง
๕.อ้อยดำ
๖.ข้าวจ้าว
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน โรคทั้งหลายที่กล่าวมานั้นจะหายอย่างแน่นอน
๐ขนานที่ ๑๐ ยาแก้เลือดออกทางดัง ออกปานดำปานแดง
-ตัวยามี ๑๓ ตัว คือ:-
๑.ฮากกระจาย
๒.ฮากเป้าน้อย
๓.ฮากหมากหล่ำ
๔.ต้นหมอน้อย
๕.ต้นยานาง
๖.ฮากเครือเขามวก
๗.ฮากหิ่งหาย
๘.ฮากเหมือดเลา
๙.ฮากเหมือดปลาซิว
๑๐.ฮากเหมือดแอ
๑๑.ฮากเหมือดแก้ว
๑๒.ฮากเหมือดคน
๑๓ฮากต้นตับเต่าเครือ
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำข้าวจ้าวให้กิน ให้เอาน้ำขี้ไส้เดือนตัดจักหน่อยโรคจะได้หายเร็ว
๐ขนานที่ ๑๑ ไข้ออกดำออกแดง ไข้อีสุกอีใส
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.หัวถั่วพู
๒.ฮากผักบ้งกระต่าย
๓.ฮากหิ่งหาย
๔.ฮากหญ้าหลับมืน
๕.หญ้าปากควาย
๖.ฮากเหมือดแอ
-วิธีกินยา:-ให้แส่น้ำกินดีนักแล
-อีกขนานหนึ่ง ตัวยามีดังนี้
๑.ฮากเหมือดคน
๒.ฮากเหมือดปลาซิว
๓.ฮากต้นหนามแท่งน้อย
๔.ฮากต้นหนามแท่งใหญ่
๕.ฮากต้นเหงี่ยงปลาดุก
๖.ฮากต้นตับเต่า
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกินดีอีหลี
๐ขนานที่ ๑๒ ยาแก้ไข้หมากไม้น้อย
-ตัวยามี ๓ ตัว คือ:-
๑.ฮากต้นหมากตูม
๒.ฮากต้นต้างไก่
๓.ฮากต้นแพงคำฮ้อย
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำเย็นกิน
๐ขนานที่ ๑๓ ยาแก้ไข้หมากไม้น้อย
-ตัวยามี ๙ ตัว คือ:-
๑.ฮากต้นสะมั่ง
๒.ฮากต้นพิลา
๓.ฮากต้นดอกซ้อน
๔.ฮากต้นดอกพุด
๕.ฮากต้นหมากแตงหนู
๖.หัวกระเทียม
๗.ดีงูเหลือม
๘.เลือดแฮด
๙.น้ำนมคน ให้เอาเป็นยาตัดจักหน่อย
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ยาขนานที่ ๑๔ ยาแก้ไข้หมากไม้น้อยชนิดพิเศษ
-ตัวยามี ๑๘ ตัว คือ:-
๑.ต้นผักหวานบ้าน
๒.ต้นกานตง
๓.ต้นจันทน์ขาว
๔.ต้นจันทน์แดง
๕.เขาเยือง
๖.ไลปลาฝา
๗.ฮากต้นเหงี่ยงปลาดุก
๘.ต้นน้ำเต้าน้อย
๙.อ้อยดำ
๑๐.ฮากผักสะเม็ก
๑๑.ฮากต้นกระโดน
๑๒.ฮากต้นหมากบก
๑๓.ฮากต้นซุมแสง
๑๔.แก่นต้นแคล้าว
๑๕.ฮากต้นชายสู่
๑๖.ฮากต้นมุ่ยแดง
๑๗.ฮากต้นนมสาว
๑๘.ฮากต้นนมวัว
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน ถ้ายังบ่ซรงบ่เซา ให้เอาหนังกระต่ายเผาไฟบดให้ละเอียดห่อผ้าขาวแส่น้ำให้กิน หายแน่นอน
๐ขนานที่ ๑๕ ยาแก้ไข้เจ็บตา, เจ็บหัว, เจ็บแอว, ตาแดง ไข้ชนิดนี้เรียกว่า "ไข้ออกทำทานก้อม"
-ตัวยามี ๒ ตัว คือ:-
๑.ต้นผักบ้ง
๒.ต้นผักใส่น้ำ
-วิธีกินยา:-ให้แส่น้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๖ ยาแก้ไขหมากไม้น้อย
-ตัวยามี ๓ ตัว คือ:-
๑.ฮากต้นต้างไก่
๒.ฮากต้นอ้อ
๓.ฮากต้นไข่นุ่น
-วิธีกินยา:-ให้ฝนใส่น้ำข้าวจ้าวกิน
๐ขนานที่ ๑๗ ยาแก้ไข้คีงเย็น เรียกชื่อไข้ชนิดนี้ว่า "ไข้ออกเหมือดน้อย"
-ตัวยามี ๖ ตัว คือ:-
๑.ฮากต้นก้างปลา
๒.ฮากต้นซมซื่น
๓.ฮากต้นหมอน้อย
๔.ต้นหนำแน่
๕.ฮากต้นหมากเดือย
๖.อ้อยดำ
-วิธีกินยา:-ให้แส่น้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๘ ยาแก้ไข้ตีนเหลืองมือเหลืองแข้งขาเหลือง เรียกชื่อไข้ชนิดนี้ว่า "ไข้ออกเห่าห้อม"
-ตัวยามี ๔ ตัว คือ:-
๑.กกอ้อยช้าง
๒.แก่นพอก
๓.ฮากต้นตีบ
๔.ฮากมูกน้อย
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๙ ยาแก้หันใจฝืด
-ตัวยามี ๖ ตัว คือ:-
๑.ฮากต้นคัดเค้า
๒.ฮากต้นซมซื่น
๓.ฮากต้นก้างปลา
๔.ฮากหญ้าหลับมีน
๕.อ้อยดำ
๖.น้ำข้าวจ้าว
-วิธีกินยา:-ให้แส่น้ำกินดีดีอีหลี
๐ขนานที่ ๒๐ ยาแก้ไข้บ่มีเหื่อ ไข้หลับตาบ่มืน ออกเหมือดแอ
-ตัวยามี ๔ ตัว คือ:-
๑.ฮากแพงคำฮ้อย
๒.ฮากหญ้านาง
๓.ฮากหมากเอิก
๔.ฮากเข็มขาว
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกินดีอีหลี
๐ขนานที่ ๒๑ ยาแก้ไข้หมากไม้น้อย
-ตัวยามี ๙ อย่าง คือ:-
๑.ฮากมวก
๒.ฮากต้นหน่ำแน่
๓.ฮากหมากเดื่อป่อง
๔.ฮากต้นหมากเดื่อเกี้ยง
๕.นอ
๖.งา
๗.เขาเยือง
๘.นมผา
๙.ฮากหมากกอกด่อน
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกิน ใช้ได้หลายอย่าง
๐ขนานที่ ๒๒ ยาแก้ไขฮ้อนหนหวย ปานใจสิขาด
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากเหมือดแอ
๒.ฮากเหมือดคน
๓.ฮากเหมือดปลาซิว
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๒๓ ยาแก้เจ็บหัว เจ็บสันหลังแล่นขึ้นถึงหัว
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากแพงคำฮ้อย
๒.อ้อยดำ
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๒๔ ยาแก้ไข้ออกดำออกแดง
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นหูลิง
๒.ฮากต้นซุมแสง
๓.ฮากต้นส้มกบ
๔.แก่นต้นแตงแซง
๕.ฮากต้นหมอน้อย
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
** ๐ขนานที่ ๒๕ ยาแก้ไข้เป็นตุ่มคล้ายมุ่นม่าน
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.ไม้เท้าสาน
๒.ฮากเสี้ยว
๓.เงินเลียง
๔.มุยขาว
๕.มุยแดง
๖.ฮากอ้อยดำ
-วิธีกินยา:ฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๒๖ ยาแก้ไข้เล่นตีนเล่นมือ
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ก้อนน้ำเกี้ยง
๒.เครือส้มกุ้ง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๒๗ ยาแก้ไข้ตีนมือทกทื้น
-ตัวยามี ๗ อย่าง คือ:-
๑.ฮากหูลิง
๒.ฮากก้างปลา
๓.ฮากหมากฮวดน้อย
๔.ฮากผักหวาน
๕.ต้นก้านตง
๖.นมผา
๗.เขาเยือง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกิน
-อีกขนานหนึ่ง ตัวยามี ๑๙ อย่าง คือ:-
๑.จันทน์แดง
๒.ต้นตะไคร้หางนาค
๓.ฮากผักขะ
๔.ฮากแสงเมือง
๕.เหมือดคน
๖.ฮากจงกะท้าง
๗.ฮากหมากเหม้าน้อย
๘.ฮากซมซื่น
๙.ฮากแตงแซง
๑๐.ฮากหมากกล่ำน้อยฮากหมากกล่ำใหญ่
๑๑.ฮากหมากฮวดน้อย
๑๒.ฮากต้นซายสู่
๑๓.ฮากยานาง
๑๔.ฮากหมากเดื่อเกี้ยง
๑๕.นอ
๑๖.งา
๑๗.เขาเยือง
๑๘.นมผา
๑๙.ฮากหมากกอกด่อน
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๒๘ ยาแก้ไข้บ่ปากบ่เว้ามืนตาอยู่บิดคีงไปมา เรียกไข้ชนิดนี้ว่า "เห่าห้อมสัง"
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากหัวสะแดด ๗ ฮาก
๒.ข้าวสารจ้าว ๗ เม็ด
-วิธีกินยา:-ให้เอาตัวยาทั้งสองมาบดให้ละเอียดแล้วใส่น้ำไว้ ฝนต้นไม้เท้าสาน เปลือกแพน ต้นยานาง เสร็จแล้วให้เอา
ใส่ปากคนไข้และเอาใส่ต่อมหัวใจและให้เอาทาตีนทามือแล้วจึงให้กิน
๐ขนานที่ ๒๙ ยาแก้ไข้ควนคางฮ้องว่าใจสิขาด ตาลนลานไปมา
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.หมากพิกก้นซัน
๒.ฮากหมากแข้ง
๓.ฮากหมากขือขื่น
๔.ข้าวสารจ้าว
๕.อ้อยดำ
-วิธีรับประทาน:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๓๐ ยาแก้ไข้หมากไม้
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากหมากกะทัน
๒.หัวเอื้อง
-วิธีรับประทาน:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๓๑ ยาแก้เป็นตุ่มที่หน้าอกเรียกไข้ชนิดนี้ว่า "เห่าห้อมฟักไช่"
-ตัวยามีดังนี้
-ให้เอาขี้ไก่ตัวเมียเผาไฟให้ไหม้แล้วเอาผ้าขาวห่อแส่น้ำให้กิน
-ถ้าคนไข้นอนหันหลังลงข้างล่าง
-ถ้าเกิดเป็นเห่าห้อม ให้เอาตัวยาดังนี้
๑.แมงลิ้นหมา ๑ ตัว
๒.แมงบ้งกิอ ๓ ตัว
๓.ขี้หมู ๓ ก้อน
๔.ขี้เป็ด ให้เอาพอสมควร
-วิธีกินยา:-แส่น้ำเย็นให้กิน
๐ขนานที่ ๓๒ ยาแก้ทำทานหัวขึ้น
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.แก่นส้มโฮง
๒.แก่นต้นหูลิงตัวผู้
๓.แก่นต้นงิ้วบ้าน
-วิธีใช้ยา:-ฝนใส่น้ำตกจากชายคาทา
๐ขนานที่ ๓๓ ยาแก้ไข้ตาเหลืองเรียกโรคชนิดนี้ว่า "ซางเหลือ"
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ตัวเฮือด ๗ ตัว
๒.คาบแมงมุม ๗ คาบ
๓.เปลือกต้นพันชาติ
๔.ฮากหมากเดื่อ
๕.น้ำเหล้าเด็ดพอสมควร
-วิธีกินยา:-ก่อนจะกินยาให้เอาบีงูเหลือมตัดจักหน่อย จึงกินยา
๐ขนานที่ ๓๔ ยาแก้ซางขาวเป็นยาไล่พิษ
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ฮากขามขี้
๒.ฮากหมากพิกก้นซัน
๓.ฮากตองแพง
๔.ฮากหมอน้อย
๕.ฮากยานาง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกินแล้วจึงกินยาซุมทีหลัง
** ๐ขนานที่ ๓๕ ยาแก้ซางเมื่อยเป็นไข้ดิ้นไปดิ้นมา
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นดอกลำ
๒.ฮากเข็มแดง
๓.ฮากต้นบ้งนั่ง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
**๐ขนานที่ ๓๖ ยาแก้
-ตัวยามี ๒๑ อย่าง คือ:-
๑.ฮากพายสะเมา
๒.ฮากพายสะเลียง
๓.หัวฮ่อสะพายควาย
๔.ต้นตาควาย
๕.ต้นฮังหนาม
๖.ต้นนมวัว
๗.ต้นน้ำนมราชสีห์
๘.ต้นนมสาว
๙.ฮากนางแซ่ง
๑๐.ฮากน้ำเต้านัอย
๑๑.ฮากหมากเอิ๊ก
๑๒.ฮากต้นซมซื่น
๑๓.ฮากซายสู่ต้น
๑๔.ฮากซายสู่เครือ
๑๕.ฮากเลา
๑๖.ฮากกระจาย
๑๗.ฮากต้นระงับ
๑๘.ฮากต้นฟ้าเสทือน
๑๙.ฮากต้นหวายหนัง
๒๐.ฮากต้นบงซัน
๒๑.ฮากลิงสาว
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๓๗ ยาแก้แข้งขาขาวเป็นจุดๆให้กินยาเหล่านี้ไล่พิษ
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นเอี่ยนด่อน
๒.นอแรด
๓.ข่า
๔.จันทน์แดง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน เมื่อเห็นว่าตีนมือฮ้อนเสมอกันแล้วให้ลงหมวดยาซุมต่อไป
๐ขนานที่ ๓๘ ยาแก้ไขออกหมากสุก
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.แฮน
๒.บีปลาฝา
๓.ฮากเอื้องดอกขาว
๔.กระดูกฟาน
๕.ฮากก้านตง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๓๙ ยาแก้ฝี
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากซมซื่น
๒.ฮากหมอน้อย
๓.ฮากยานาง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๔๐ ยาแก้ไข้หมากไม้ทั้งหลาย
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ฮากส่องฟ้า
๒.ฮากสะมัด
๓.ฮากหมอน้อย
๔.ฮากยานาง
-วิธีใช้ยา:-ฝนใส่น้ำเหล้าเด็ดแล้วผิวตั้งแต่หัวลงไปหาตีน
๐ขนานที่ ๔๑ ยาแก้บ่มืนตา
-ตัวยามีตัวเดียวคือหมากพิกก้นซัน ใช้ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๔๒ ยาแก้เหยี่ยวบ่ออก ภาษาแพทย์แผนปัจจุบันเรียกว่า "ต่อมลูกหมากโต"
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากหญ้าขัด
๒.ฮากหนามแท่ง
๓.ฮากหญ้าหลับมืน ปัจจุบันเรียกว่า "ไมยราบ"
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
-อีกขนานหนึ่ง ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ตาไม้ไผ่บง ๓ ตา
๒.ตาอ้อยดำ ๓ ตา
๓.ไหกระเบื้อง ๑ ชิ้น
๔.กระดูกเป็ดตัวผู้ ๑ ชิ้น
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน กินแก้ต่อมลูกหมากโตดีนักแลท่านเอ๋ย
๐ขนานที่ ๔๓ ยาแก้สะเออะ ภาดกลางเรียกว่า "สะอึก"
-ตัวยามีดังนี้
-ให้เอาต้าฮากขี้เห็น ฝนน้ำให้กิน อีกขนานหนึ่ง ให้เอาฮากขี้จอ ฝนใส่น้ำซาวข้าวให้กิน อีกขนานหนึ่ง ให้เอาฮากเขากวาง และ
ฮากหญ้าขัด แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๔๔ ยาแก้เหยี่ยวบ่ออก
-ตัวยามีดังนี้
-ให้เอาฮากต้นทองหลาง และอ้อยดำ แส่น้ำให้กิน อีกขนานหนึ่ง ให้เอาเขาเยือง เขากวางซี และโคยตาล ฝนใส่น้ำให้กิน
อีกขนานหึ่ง ให้เอาไลปลาฝา และไลกลอนประตู ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๔๕ ยาห้าม
-ตัวยาให้เอาฮากส้มกุ้งฝนใส่น้ำซาวข้าวให้กิน อีกขนานหนึ่ง ตัวยามีดังนี้
๑.ฮากตูมกา
๒.อ้อยดำ ๗ ตา
๓.ข้าวสาร ๗ เม็ด
-วิธีกินยา:-ให้เอาน้ำนมมาตัดสักหน่อยแล้วจึงกิน
๐ขนานที่ ๔๖ ยาแก้ฮากลม
-ตัวยามี ๑๒ อย่าง คือ:-
๑.หญ้าปากควาย
๒.ฮากหญ้าโคยงู
๓.ฮากหญ้าคา
๔.ฮากหมากน้ำ
๕.ฮากหมากฮวดข้า
๖.ฮากหญ้าหลับมืน
๗.ฮากหญ้าขัด
๘.หัวหญ้าแห้วหมู
๙.ฮากเข็มเครือ
๑๐.ผักหวานบ้าน
๑๑.ข้าวสารดำ
๑๒.อ้อยดำ
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน ถ้าบ่เซาให้เอาฮากหมากพริกขี้กาฝนน้ำให้กินดีนักแล
๐ขนานที่ ๔๗ ยาแก้เป็นบ้าไข้
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากกระจาย
๒.ฮากต้นน้ำเต้าน้อย
๓.ฮากอีเทิก
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
-อีกขนานหนึ่ง ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.หนังแรด
๒.ฮากมอนเฮื้อ
๓.ฮากฝ้ายเฮื้อ
๔.ฮากหมากฮุ่งผู้
๕.ฮากหมากเขือบ้า
๖.ฮากหมากแข้งเฮื้อ
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๔๘ ยาแก้ไข้สั่น
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นส้มพ่อ
๒.ฮากหญ้โคยงู
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
-อีกขนานหนึ่ง มีตัวยา ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากหญ้าคอมปาว
๒.ฮากหญ้านาง
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
-อีกขนานหนึ่ง มึตัวยา ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากอีเลิด
๒.ฮากต้นคัดเค้า
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๔๙ ยาแก้พวนภายในคือพวนท้องพวนใส้
-ตัวยามี ๑๑ อย่าง คือ:-
๑.ฮากหญ้าขัด
๒.ฮากหญ้าคา
๓.ฮากหญ้าหลับมืน
๔.ฮากผักหวานบ้าน
๕.ฮากก้านตง
๖.ฮากเครือเขาแกบ
๗.ฮากส้มกบ
๘.แก่นแตงแซง
๙.ฮากสะมัด
๑๐.ข้าวจ้าว
๑๑.อ้อยดำ
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๕๐ ยาแก้เหื่อออกบ่เซา
-ตัวยาให้เอาฮากหมากนาวฝนใส่เกลือกิน
๐ขนานที่ ๕๑ ยาแก้เมื่อย
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากส้มพ่อ
๒.เปลือกต้นหมากไฟ
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๕๒ ยาแก้ผิดน้ำ
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ฮากหมากพริกน้อย
๒.ฮากผักอีตู่
๓.ฮากต้นเชือก
๔.ฮากพังคี
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๕๓ ยาแก้บ่อยากกินน้ำ
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.คาบแมงมุม ๗ คาบ
๒.ไข่แมงกะสาน ๗ ใบ
๓.ในหมากฝ้าย ๗ ใน
๔.ฮากมอนเฮื้อ
๕.ฮากต้นคาม
๖.ฮากดอกพุด
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๕๔ ยาแก้เสลดขึ้นคอ
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากอีตู่
๒.คาบแมงมุม ๗ คาบ
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๕๕ ยาแก้ไข้อาการทาวใย
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.เอาแก่นไม้ขะยูง
๒.เอาคาบแมงมุม ๓ คาบ
๓.เอาตอกกิ่วซ้าย ๓ เส้น เผ่าไฟก่อน
-วิธีกินยา:-ให้เอาแก่นไม้ขะยุงฝนน้ำแล้วให้เอาคาบแมงมุมและตอกกิ่วซ้ายแส่น้ำปล่อยทิ้งไว้ประมาณสัก ๓ ชั่วโมงแล้วจึงเอามากิน
๐ขนานที่ ๕๖ ยาแก้พวนภายใน
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.แก่นไม้หมากทัน
๒.อ้อยดำ
๓.ข้าวจ้าว
-วิธีกินยา:-ให้แส่น้ำกิน
๐ขนานที่ ๕๗ ยาแก้หมูนหม่าน
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากชะเอม
๒.ฮากหมากแข้ง
๓.ขิงแคง
-วืธีกินยา:-ฝนใส่น้ำอ้อยดำให้กิน
๐ขนานที่ ๕๘ ยาแก้กินของผิด
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.แก่นหมากกะทัน
๒.แก่นแพน
๓.แก่นไม้สร้างคำ
๔.ฮากต้นหมอน้อย
๕.ฮากต้นยานาง
-วิธีกินยา:- ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๕๙ ยาตัดตุ่มไข้หมากไม้
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากเหมือดคน
๒.ฮากไม้หูลิง
๓.ฮากไม้ก้างปลา
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
**๐ขนานที่ ๖๐ ยาแก้ฮ้อนในแต่เย็นนอก
-ตัวยามี ๑๐ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นหมากบ้าลาย
๒.ขี้ซี
๓.นมผา
๔.ฮากผักกะโดนโดก
๕.ฮากต้นเหล็กซีดิน
๖.ดินจอมปลวก
๗.ม้าน้ำ
๘.ลิ้นทะเล
๙.ผังสมุท
๑๐.ขี้ซีไม้แคน
-วิธีกินยา:- ฝนใส่น้ำให้กินในตอนเช้า ตอนแลงคือตอนเข้านอนให้เอาฮากหมากผู้และเกล็ดหลิ่นฝนใส่น้ำผสมกันให้กิน
๐ขนานที่ ๖๑ ยาแก้ไข้บ่ส่วงจักเทื่อตีนเย็นมือเย็นอยู่เรื่อยๆ
-ตัวยามี ๘ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นซาตแดง
๒.ฮากต้นสีดาแดง
๓.ฮากต้นส้มกุ้ง
๔.ฮากต้นเดื่อป่อง
๕.ฮากต้นหิ่งหาย
๖.ฮากต้นดอกพุด
๗.ฮากต้นส้มลม
๘.ฮากต้นโคยงู
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๖๒ ยาแก้ฮ้อนนอก
-ตัวยามี ๗ อย่าง คือ:-
๑.ฮากฝ้ายเฮื้อ
๒.ใบหญ้หลับมืน
๓.ใบชะมัด
๔.หญ้าปากควาย
๕.ผักตำนิน
๖.ข้าวจ้าว
๗.อ้อยดำ
-วิธีใช้ยา:-แส่น้ำทาตีนทามือดีนักแล
๐ขนานที่ ๖๓ ยาแก้คนไข้มีแต่นอนอ้อยซ้อย
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากผักซี
๒.คันวี (ด้ามพัด)
๓.ไลปลาฝา
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๖๔ ยาแก้ไข้น้ำลายบ่มี
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากกกน้ำเต้าน้อย
๒.ฮากพลู
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๖๕ ยาล้างท้อง
-ตัวยามี ๑๖ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้หมากไฟ
๒.แก่นต้นฮังฮ้อน
๓.แก่นเหมือด
๔.แก่นต้นคอแลน
๕.แก่นต้นดูก
๖.ฮากหิ่งหาย
๗.แก่นต้นชะคาม
๘.แก่นต้นยมป่า
๙.แก่นต้นส้มกบ
๑๐.แก่นต้นแตงแซง
๑๑.ฮากมอนเฮื้อ
๑๒.ฮากต้นเดื่อป่อง
๑๓.ฮากต้นบ้งนั่ง
๑๔.ฮากต้นบินหม่อน
๑๕.ฮากต้นส้มผ่อ
๑๖.ฮากต้นหมากขามเครือ
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๖๖ ยาแก้ลงท้อง ท้องล่วง
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.หน่วยหมากแข้งเผาไฟ
๒.ใบต้นคอแลน
๓.ก้านต้นกล้วยตีบ
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๖๗ ยาแก้ฮ้อน
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นพิพ่วน
๒.ฮากต้นลุมพุก
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๖๘ ยาแก้ไอ ชนิดได้ผลดี
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้าถั่วพู
๒.ฮากต้นหมากเขือขื่น
๓.ฮากต้นพริกไทย
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๖๙ ยาแก้สะเออะ
-ตัวยาให้เอาฮากส้มเสี้ยวฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๗๐ ยาแก้โรคตับ
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ใบไม้ไผ่บ้าน
๒.ใบไม้สร้างไพ
๓.ใบไม้ส้มผ่อ
๔.ข้าวจ้าว
-วิธีกินยา:-ต้มน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๗๑ ยาไล่พิษ
-วิธีกินยา:-.ให้เอาฮากไข่เน่าฝนน้ำกินและฝนทา
๐ขนานที่ ๗๒ ยาแก้เจ็บคัดหน้าเจ็บคัดหลัง
-ตัวยามี ๑๔ อย่าง คือ:-
๑.ฮากขี้ไก่
๒.ฮากกะเดา
๓.ฮากชะมด
๔.ฮากหมอน้อย
๕.ฮากผักหวานบ้าน
๖.ฮากก้านตง
๗.ไลปลาฝา
๘.นอ
๙.งา
๑๐.ถั่วพู
๑๑เขากวางซี
๑๒.เขาเยือง
๑๓.ซืน
๑๔.ฮากยานาง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ชนานาที่ ๗๓ ยาแก้ไข้หมากไม้เจ็บคัดหน้าคัดหลัง
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากถั่วพู
๒.ฮากหมากเฟือง
๓.ฮากกล้วยตีบ
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๗๔ ยาแก้ไข้เหมือดลมและไข้ฮ้อนใน
-ฮากหูลิงฝนกินแก้ไข้เหมือดลม
-ฮากต้นก้างปลาฝนกินแก้ฮ้อนใน
๐ขนานที่ ๗๕ ยาแก้แก้ไข้ฮ้อนใน
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.เครืองวงสุ่ม
๒.หัวหญ้าเพก
๓.หัวไม้โจด
๔.ฮากหมอน้อย
๕.ฮากหญ้านาง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๗๖ ยาแก้กินผิด
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.ฮากตาไก้
๒.ฮากตากวาง
๓.หัาข่าใหญ่
๔.ฮากหมอน้อย
๕.ฮากหญ้านาง
๖.ฮากหมากพิพ่วน
๐ขนานที่ ๗๗ ยาแก้ไข้หนาวหลาย
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากเอี่ยนด่อน
๒.ฮากนางแซ่ง
๓.จันทน์แดง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๗๘ ยาแก้กินน้ำจาง
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นเหงี่ยงปลาดุกน้อย
๒.ฮากต้นเหงี่ยงปลาดุกใหญ่
๓.ฮากต้นก้างปลา
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๗๙ ยาแก้ไข้หมากไม้
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.ฮากตาไก้
๒.ฮากตากวาง
๓.ขี้ส่าเหล้าใหญ่
๔.ขี้ส่าเหล้าน้อย
๕.หญ้าขัด
๖.ฮากมอน
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๘๐ ยาแก้ไข้หมากไม้
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นซาติขาว
๒.ฮากหมากหมี้หนัง
-วิธีกินยา:-ให้ฝนใส่น้ำกิน
๐ขนานที่ ๘๑ ยาแก้ไข้หมากไม้
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้ตับเต่า
๒.ฮากต้นตูมกา
๓.ฮากต้นก้างปลา
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๘๒ ยาแก้ไข้เหื่อบ่ออก
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.แก่นต้นบาก
๒.แก่นต้นหูลิง
๓.แก่นต้นก้างปลา
๔.แก่นต้นก่าม
๕.ฮากต้นพิพ่วน
๖.แก่นต้นหวดข้า
๐ขนานที่ ๘๓ ยาแก้ไข้ซำเฮื้อ
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นหนำแน่
๒.ฮากต้นต้างไก่
๓.ฮากต้นส้มลม
๔.อ้อยดำ
-วิธีกินยา:-ต้มน้ำกิน
๐ขนานที่ ๘๔ ยาแก้ซาง
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ฮากท่มฟาย
๒.ฮากต้นหมากยมบ้าน
๓.แก่นก้านเหลือง
๔.ฮากหมอน้อย
๕.ฮากยานาง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
**๐ขนานที่ ๘๕ ยาแก้เมือย
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้น
๒.ฮากต้นบ้งนั่ง
๓.ฮากต้นขะยอม
๔.ฮากต้นหมากเฟือง
๕.ฮากต้นหมากยม
๖.ฮากต้นหมากแข้ง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๘๖ ยาแก้กลอมนางนอน
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นแพง
๒.ฮากดอกเข็มขาว
๓.ฮากต้นน้ำเต้าน้อย
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๘๗ ยาแก้นางนอนเปลือย
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นเปลือยน้ำ
๒.ฮากต้นแขม
๓.ฮากต้นหมอน้อย
๔.ฮากต้นยานาง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๘๘ ยาแก้แก้กล่อมนางนอนอีกชนิดหนึ่ง
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นตูมกา
๒.ฮากต้นขี้เฮื้อนกวาง
๓.ฮากต้ชะมัดเตี้ย
๔.ฮากต้นส่องฟ้า
๕.ฮากต้นหมอน้อย
๖.ฮากต้นยานาง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๘๙ ยาแก้ไขเขม่นถกแข้งถกขา
-ตัวยามี ๑๑ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นหมากฮวดน้อย
๒.ฮากต้นแคล้าว
๓.ฮากต้นผักหวานบ้าน
๔.ฮากต้นก้านตรง
๕.ฮากต้นหูลิง
๖.เขาเยือง
๗.เขากวางซี
๘.ไลปลาฝา
๙.นมผา
๑๐.นอ
๑๑.งา
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๙๐ ยาแก้ไข้บ่ปากบ่เว้า
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นจำปาแดง
๒.ฮากต้นหมากเขือบ้า
๓.แก่นไม้ขะยูง
๔.แก่นไม้หมากซัก
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๙๑ ยาแก้ไขหนาว
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นกระดันงา
๒.ฮากต้นส้มกบ
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๙๒ ยาแก้เจ็บภายใน **
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากจงกระท้าง
๒.กระดูกงูทัมทาน
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๙๓ ยาแก้ฝดแดด
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นหมอน้อย
๒.ฮากต้นยานาง
๓.ฮากต้นเข็มขาว
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๙๔ ยาแก้ไอ
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นตำแย
๒.ฮากต้นคีไฟนกคุ่ม
๓.ฮากหญ้าคมปาว
๔.แก่นต้นกางของ
๕.ฮากต้นหมากเขือบ้า
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๙๕ ยาแก้เจ็บคัดหน้าอก
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ฮากหญ้าขัดโตผู้
๒.ฮากหญ้าขัดโตแม่
๓.ฮากหญ้าหลับมืน
๔.ฮากหญ้างวงซุ่ม
๕.ฮากหญ้าเลา
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๙๖ ยาแก้เจ็บสันหลังวิ่งขึ้นถึงหัวใจ
-ตัวยามี ๑๕ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นก้างปลา
๒.ฮากต้นหญ้าขัด
๓.ฮากต้นหญ้าคา
๔.ฮากต้นหญ้าปากควาย
๕.ฮากหย้าหลับมืน
๖.ฮากผักหวาน
๗.ฮากก้านตง
๘.ฮากแพงคำฮ้อย
๙.อ้อยดำ
๑๐.ฮากต้นแกน้อย
๑๑.ฮากต้นหูลิง
๑๒.ฮากต้นซุมแซง
๑๓.ฮากต้นส้มกบ
๑๔.แก่นต้นแตงแซง
๑๕.ฮากหญ้าขัดมอน
**๐ขนานที่ ๙๗ อีกขนานหนึ่ง
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.เหมือดแอ
๒.เหมือดคน
๓.เหมือดปลาซิว
๔.เหมือดเลา
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๙๘ ยาแก้ไข้มีอาการหนหวย
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นแมงซอน
๒.ฮากต้นหนำแน่
๓.ฮากต้นหญ้าขัด
๔.ฮากต้นหญ้าคา
๕.ข้าวจ้าว
๖.อ้อยดำ
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๙๙ ยาแก้ประดงกินของผิด
-ให้เอาต้นตีนตังฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๐๐ ยาแก้โรคประดงเจ็บจุกขึ้นหัวใจ
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.หัวหมากเคี้ยว ๗ ฝาน
๒.หากต้นส้มลม ๗ ฝาน
๓.ขิ่ง ๗ งีบ (แง่ง)
๔.หัวข่าบ้าน ๗ ฝาน
๕.หัวผักเทียม ๗ งีบ
๖.หัวสีไค
๗.ฮากต้นส้มลม
๘.ฮากต้นอีตู่ไทย
๙.ฮากเขากวางซี
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๐๑ ยาแก้โรคประดง
-ตัวยามี ๘ อย้าง คือ:-
๑.เครือกล้วยตีบ
๒.แก่นต้นสะคาม
๓.แก่นเหมือดใบมน
๔.แก่นเหมือดหลังแตก
๕.แก่นเหมือดปลาลัด
๖.แก่นเหมือดปลาซิว
๗.แก่นเหมือดแก้ว
๘.แก่นเหมือดคำ
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๐๒ ยาแก้ไข้ประดงเจ็บในท้องเจ็บในไส้เป็นคัมๆ
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ประดงขาว
๒.ประดงแดง
๓.ประดงข้อ
๔.ฮากต้นซมพู่ขาว
๕.ฮากต้นถั่วพู
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๐๓ ยาแก้คัดสันหลัง
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นหวดข้า
๒.ฮากต้หวดลาว
๓.ฮากต้นแซง
๔.ฮากหมอน้อย
๕.ฮากหญ้านาง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๐๔ ยาแก้ประดง
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นมูก
๒.ฮากต้นประสง
๓.ฮากต้นเข็มขาว
๔.ฮากต้นเข็มแดง
-วิธีกินยา:-แส่น้ำข้าวจ้าวให้กิน
-อีกอย่างหนึ่งให้เอาเปลือกไม้แดงมาตำห่อแพรขาวแส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๐๕ ยาแก้โรคประดงเมื่อย
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นดอกซ้อน
๒.ฮากต้นเข็มขาว
๓.ฮากต้นเข็มแดง
๔.เครืองไส้ตัน
๕.แก่นต้นส้มพ่อ
๖.แก่นต้นประดงแดง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๐๖ ยาแก้โรคประดง
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นมูก
๒.ฮากต้ประสง
๓.ฮากต้นเข็มขาว
-วิธีกินยา:-แส่น้ำข้าวจ้าวทั้งกินทั้งทา
๐ขนานที่ ๑๐๗ ยาแก้เจ็บท้อง
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.เปลือกแคขาว
๒.เปลือกแคแดง
-วิธีกินยา:-เอามาตำให้ละเอียดแล้วห่อผ้าขาวแส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๐๘ ยาแก้โรคประดงเป็นวิน
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.หนามไผ่
๒.หนามหากฟัก
๓.หนามเซื้อก
๔.น้ำขี้สีก
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๐๙ ยาแก้โรคประดงเส้น
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.แก่นต้นแพง
๒.แก่นต้นแดง
๓.แก่นต้หมากเฟือง
๔.แก่นต้นหมากเกลือกา
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๑๐ ยาแก้ประดงเลือด
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.แก่นต้นส้มป่อย
๒.แก่นต้นซมพู่ขาว
๓.แก่นข้าวโพด
๔.แก่นต้นหมากเยา
๕.แก่นต้นขี้เรือนกวาง
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กินทั้งเช้าและเย็น ครั้งละ ๑ แก้ว
๐ขนานที่ ๑๑๑ ยาแก้โรคประดงเส้นไข่ในท้อง
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.แก่นต้นตีนนก
๒.แก่นต้นพันซี
๓.แก่นต้นขี้เรื้อนกวาง
๔.แก่นต้นหมากกอก
๕.แก่นต้นส้มพ่อ
๖.ฮากต้นซมซื่น
-วิธีกินยา:-ต้มน้ำกิน กินครั้งละ ๑ แก้ว วันละ ๒ ครั้ง เช้าเย็น
๐ขนานที่ ๑๑๒ ยาแก้ประดงเจ็บหัวปานหัวสิแตก
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ต้นประดงแดง
๒.กระดูกหมู
๓.กระดูกม้า
๔.กระดูกควายด่อน
๕.เขาเยือง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำเหล้าเด็ดให้กิน
๐ขนานที่ ๑๑๓ ยาแก้ประดงเจ็บขึ้นในท้องจนเป็นแปว
-ตัวยามี ๘ อย่าง คือ:-
๑.เครือคันธุง
๒.แก่นต้นงิ้วบ้าน
๓.ฮากเข็มขาว
๔.ฮากเข็มแดง
๕.เขาเยือง
๖.เขากวางซี
๗.หมากเคี้ยวแห้ง
๘.ไลปลาฝา
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๑๔ ยาทาแก้โรคประดงเจ็บขึ้นในท้อง
-ตัวยามี ๘ อย่าง คือ:-
๑.ชาติขาว
๒.ใบหมากผู่
๓.ฮากหญ้าขัดตัวผู่
๔.ฮากหญ้าขัดตัวแม่
๕.ยอดหมากแข้ง
๖.เปลือกหมากฟัก
๗.ประดงแดง
๘.หมากเคี้ยวแห้ง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๑๕ ยาแก้ประดงแกมไข้หมากไม้
-ตัวยามี ๑๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นพุดป่า
๒.ฮากหมากพิกกันซัน
๓.ฮากต้นหมากเขือคื่น
๔.ฮากต้นเข็มขาว
๕.ฮากหัวสิไค
๖.ฮากต้นดอกซ้อน
๗.ฮากต้นหมากเขียน
๘.ฮากหมากทันตะรด
๙.ฮากต้นลำดวน
๑๐.เปลือกต้นหมากเดื่อ
๑๑.ฮากต้นประดงแดง
๑๒.ฮากต้นหมอน้อย
๑๓.ฮากต้นยานาง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๑๖ ยาแก้โรคประดงแล่น คือความเจ็บปวดที่แล่นไปตามร่างกาย
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ดอกกล้วย
๒.ดอกหมากขาม
๓.ดอกหมากพร้าว
๔.แก่นข้าวโพด
๕.ดอกหมาหพิก
-วิธีกินยา:-ต้มน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๑๗ ยาแก้ตุ่มพิษ
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.นางไม้แพง
๒.นางไม้ขาว
-วิธีใช้ยา:-ให้แส่น้ำอาบ
๐ขนานที่ ๑๑๘ ยาแก้ประดงซัก
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.หัวต้นกล้วยที่อยู่ใกล้เฮื้อน
๒.คะนานหมากพร้าว
๓.ยาหัว
๔.อ้อยดำ
-วิธีกินยา:-ต้มน้ำกินเป็นยาแก้ฮ้อนใน
-ส่วนยาแก้ฮ้อนภายนอก ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.หัวว่านไพร
๒.หัวทูน
๓.ข้าวเปลือก
๔.ประดงแดง
๕.ไลปลาฝา
-วิธีใช้ยา:-ต้มน้ำให้อาบ
๐ขนานที่ ๑๑๙ ยาแก้เหยี่ยวไม่ออก
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ใบหมากนัด
๒.หินส้ม
๓.ในหมากขาว
-วิธีกินยา:-เอาตัวยาทั้ง ๓ มาตำให้แหลกแล้วเอาผ้าขาวมาห่อแส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๒๐ ยาแก้โรคประดงแล่น คือการเจ็[ปวดที่แล่นไปแล่นมาตามร่างกาย
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ฮากหมากฮวดข้า
๒.ฮากหมากหมี้หนัง
๓.ฮากหมอน้อย
๔.ฮากยานาง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๒๑ ยาแก้ไข้ดิ้นบ่เซา
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ฮากไม้สัก
๒.ฮากผักหวานบ้าน
๓.ฮากก้านตง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๒๒ ยาแก้โรคประดงเจ็บคอ เจ็บตามข้อมือข้อเท้า เจ็บตามตัว
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.แก่นต้นตาเสือ
๒.แก่นต้นซมพู่ขาว
๓.แก่นต้นประดงขาว
๔.เครือต้นดอกซ้อน
๕.แก่นไม้สะแแนน
๖.แก่นไม้หูลิง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน ส่วนเปลือกนอกของตัวยาเหล่านี้ให้ฝนทา
๐ขนานที่ ๑๒๓ ยาแก้โรคมึนตามแข้งตามขา
-ตัวยา ให้เอาหัว่านตูบหนูบต้มน้ำกินและทาทั้งเช้าและเย็นไม่กี่วันโรคก็จะหาย
๐ขนานที่ ๑๒๔ ยาแก้มึน
-ตัวยาให้เอาฮากจานต้นฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๒๕ ยาแก้ฝีหัวเอี่ยน
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.เปลือกต้นเหงี่ยงดุก
๒.หอยจูบ ๗ หน่วย
-วิธีใช้ยา:-เอาน้ำมวกต้มทา
๐ขนานที่ ๑๒๖ ยาแก้สะดวงคัน
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นเปือยน้ำ
๒.ฮากต้นโคยงู
๓.ฮากจิก
-วิธีกินยา:-ต้มน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๒๗ ยาดีกินแล้วมีแฮง
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.แก่นไม้แดง
๒.แก่นขี้เหล็กบ้าน
๓.แก่นขี้เหล็กป่า
๔.ยาหัว
-วิธีกินยา:-ให้เอาตัวยาทั้ง ๔ต้มเคี่ยวให้ดี เอาพริกไทยและหัวกระเทียมตำให้ละเอียดเป็นผงผสมลงไปพอสมควรแล้วจึงเอาน้ำเหล้าผ่าจักหน่อย กินมีแฮงอีหลี
๐ขนานที่ ๑๒๘ ยาแก้โรคประดงเข้าข้อ
-ตัวยาให้เอาฮากไม้บงฝนน้ำกินและทาดีนักแล
๐ขนานที่ ๑๒๙ ยาแก้ไข้ขี้หมากเหลืองและไข้ป้าง
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.นางไม้แพง
๒.แก่นต้นไข่นุ่น
๓.แก่นไม้ส้มพ่อ
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๓๐ ยาแก้ผู้หญิงได้ลูกใหม่กินของผิด
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นส้มพ่อ
๒.ตาอ้อย
-วิธีกินยา:- แส่น้ำเหล้าเด็ดให้กิน
๐ขนานที่ ๑๓๑ ยาแก้หยึ่งท้อง
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากกระจาย
๒.ตาต้นแก
๓.ยาหัว
-วิธีกินยา:-ต้มน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๓๒ ยาอายุวัฒนะ
-ตัวยามี ๗ อย่าง คือ:-
๑.ผักอีฮุม
๒.เครือเขาฮ้อ
๓.ขี้หมิ้นขึ้น
๔.กล้วยตีบสุก ๓ หน่วย
๕.เปลือกต้นกางของ
๖.หมากแหน
๗.ชะลีปลี (ดีปลี)
-วิธีกินยา:-ให้เอาตัวยาทั้งหมดมาตำให้ละเอียด ผสมน้ำผึ้งลงไปปั้นเป็นลูกกลอนโตเท่าหัวแม่มือ ตากให้ได้ ๗ หมอก ๗ แดด กินกับน้ำอุ่น
หรือซิบีบให้แตกใส่ในน้ำเหล้าเด็ดกินยิ่งดีจะทำให้ตัวยามีฤทธิ์แรง ให้กินวันละ ๒ ครั้งก่อนอาหารเช้าและก่อนเข้านอน
-สรรพคุณถ้าใครกินเป็นประจำผู้นั้นจะมีสุขภาพแข็งแรงดีมีอายุยืนยาว ๑๐๐ ปีขึ้นไป
๐ขนานที่ ๑๓๓ ยาแก้แก้โรครำมะนาดแข้วไข่
-ตัวยามี ๘ อย่าง คือ:-
๑.เปลือกต้นหมากแซว
๒.เปลือกไม้แดง
๓.เปลือกต้นสะแบง
๔.เปลือกต้นหมากเค็ง
๕.ฮากต้นกล้าวยตีบ
๖.ฮากต้นหมากตาล
๗.ขี้สูด
๘.เกลือ
-วิธีปรุงยา:-เอายาทั้งหมดใส่หม้อต้มเคี่ยวให้ข้นอม แก้โรครำมะนาดปวดฟันได่ดีมาก
๐ขนานที่ ๑๓๔ ยาแก้ฝีลม
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ใบหมากตูม
๒.หัวว่านไพร
๓.ใบหมากเกียง (ส้มโอ)
๔.ใบหมากสีดา
-วิธีกินยา:-ต้มน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๓๕ ยาแก้ไอขี้ขะยือและผอมเหลือง
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.แก่นต้นแดง จงเลือเอาแก่นที่ปลอด
๒.แก่นต้นหมากมี้
๓.หัวขี้หมิ้นขึ้น
-วิธีปรุงยา:-เอาตัวยาทั้ง ๓ มาตำให้แหลกละเอียดแล้วต้มเคี่ยวให้ข้นเอาเหล้าเด็ดตัดสักเล็กน้อยกินเช้าจอกแลงจอกให้กินไปเรื่อยๆจนกว่าจะหาย
๐ขนานที่ ๑๓๖ ยาแก้โรคประดงตา
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.หน่วยหมากเขียบแห้ง ๓ หน่วย
๒.เปลือกประดงขาว
๓.เปลือกต้นซมพู่ขาว
๔.เปลือกต้นซมพู่แดง
๕.เปลือกต้นหวดข้า
-วิธีรักษา:-เอาทั้งเปลือกและทั้งแก่นต้มฮม
๐ขนานที่ ๑๓๗ ยาแก้โรคไข่ในคอ ท้องลมบ่เดิน
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้หมากเสี้ยวน้อย
๒.ฮากต้นหมากเสี้ยวใหญ่
๓.ใบดอกซ้อน
๔.ใบยานาง
๕.ข้าวจ้าว ใส่เล็กน้อย
-วิธีใชยา:-ให้ฝนทา
๐ขนานที่ ๑๓๘ ยาแก้โรคประดงเจ็บในท้อง
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากฝางแดง
๒.ฮากต้นสาตีขาว
๓.ฮากต้นหมากมี้หนัง
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๓๙ ยาแก้โรคประดงเจ็บขึ้นในเนื้อในตัว
-ตัวยามี ๘ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นกระจาย
๒.ฮากต้นกางปลา
๓.ฮากต้นส้มปล่อย
๔.ฮากต้นผักขะ
๕.ฮากต้นเขามวก
๖.เปลือกต้นประดงแดง
๗.ฮากต้นหมอน้อย
๘.ฮากต้นยานาง
-วิธีกินยา:-ฝนใส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๔๐ ยาแก้โรคประดงลม
-ตัวยามี ๕ อย่าง คือ:-
๑.ฮากดอกใหม่
๒.หัวต้นทองสมุด
๓.หัวต้นดอกซายเหินขาว
๔.หัวต้นดอกซายเหินแดง
๕.หัวมันแกวขาว
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๔๑ ยาแก้สาละบาด
-ตัวยามี ๑๑ อย่าง คือ:-
๑.ใบหมากนาว
๒.น้ำตาลทราย
๓.หอยทราย
๔.หัวกล้วยทะนี
๕.ผักเป็ด
๖.ใบทันตะลด
๗.ใบหมากเขียบ
๘.หัวขี้หมิ้น
๙.หมากขี้หูด
๑๐.ใบหมากเว่อ
๑๑.ใบหมากเฟือง
-วิธีรักษา:-ตำตัวยาทั้งหมดให้แหลกแล้วจึงห่อด้วยผ้าย้อมครามนึ่งให้อุ่นแล้วจึงเอาตั้งบนหัวทำอย่างน้อยวันละ ๒ ครั้ง
๐ขนานที่ ๑๔๒ ยาแก้โรคทัมมะลา
-วิธีรักษา:-ให้เอาใบหมากโมมาบดห่อผ้าขาวแส่น้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๔๓ ยาแก้นอนหลับแล้วตื่นสะเดิดขึ้น
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นหมากค้อผู้
๒.ฮากต้นหมากยมผู้
-วิธีรักษา:-ฝนน้ำให้กินและฝนผิวไปตามตัวด้วย
๐ขนานที่ ๑๔๔ ยาแก้โรคสะดวงเลือด
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.หัวเอื้อง
๒.ฮากหญ้าคมปาว
๓.หญ้าห้อมแก่ว
๔.ฮากหัวเฮือด
๕.เครือตาปลา
๖.ต้นปอขี้ไก่
-วิธีกินยา:-แส่น้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๔๕ ยาแก้สะดวงดัง
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นส้มพ่อ
๒.ยาหัว
-วิธีกินยา:-ต้มน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๔๖ ยาแก้โรคสะดวงกินลิ้นไก่
-วิธีกินยา ให้เอาฮากกระจายต้มเคี่ยวผสมน้ำเหล้าให้กิน
๐ขนานที่ ๑๔๗ ยาแก้โรคสะดวง
-วิธีกินยา ให้เอาใบส้มพ่อหย่องน้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๔๘ ยาแก้โรคสะดวงลงท้อง
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.เครือขี้กา
๒.ฮากผักขะ
วิธีกินยา:-ต้มเคี่ยวกิน เวลาจะกินให้หันหน้าไปทางทิศตะวันตกดีนักแล
๐ขนานที่ ๑๔๙ ยาแก้สะดวงดัง
-วิธีกินยาให้เอาเปลือกหมากสังต้มน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๕๐ ยาแก้ไขเไอ
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.เปลือกต้นทองหลาง ปลิ้งให้สุก
๒.ข้าวจ้าว
๓.อ้อยดำ
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน อีกขนานหนึ่งให้เอาเปลือกไม้สักเผาไฟให้กิน
๐ขนานที่ ๑๕๑ ยาแก้การออกหมึกออกซาง ออกปานดำออกปานแดง
-ตัวยามี ๗ อย่าง คือ:-
๑.ฮากดอกซ้อนน้อย
๒.ฮากดอกพุด
๓.ฮากดอกแตงหนู
๔.หัวบ้งกะเล็น
๕.บีงูเหลือม
๖.เลือดหัวใจแรด
๗.น้ำที่เกิดจากกล้วยทะนี
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกินให้เอาเหล้าเด็ดตัดสักหน่อย
๐ขนานที่ ๑๕๒ ยาแก้โรคสะดวง
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.ฮากคม
๒.ฮากต้นหยิกบ่ถอง
-วิธีกินยา:- ให้ต้มน้ำกิน ถ้ายังไม่ดีให้เอาตัวยา ๗ อย่าง เหล่านี้ คือ:-
๑.เครือเขาฮ้อ
๒.ขี้หมิ้นขึ้น
๓.หัวว่านอีทือ
๔.หัวว่านไฟ
๕.เปลือกกุ่ม
๖.เปลือกก่าม
๗.เปลือกผักอีฮุม
-วิธีกินยา:-ให้ต้มน้ำกินและฮมด้วย ถ้ายังไม่หายให้เอาตัวยา ๓ อย่างเหล่านี้ คือ:-
๑.ยอดส้มป่อย
๒.ยอดกัญชา
๓.ใบหมากกูด
-วิธีใช้:-เอาตัวยามาตำให้แหลกแล้วเอาผ้าขาวห่อต้มฮมดียิ่งนัก
๐ขนานที่ ๑๕๓ ยาทาแก้โรคประดง
-ตัวยามี ๗ อย่าง คือ:-
๑.ฮากเครือเขาคำ
๒.ใบตำนิน
๓.ใบมูกน้อย
๔.ใบยานาง
๕.ใบประดงขาว
๖.ใบประดงเหืลอง
๗.ข้าวจ้าว
-วิธีปรุงยา:-ตำให้แหลกเอาเสื้อดำห่อและแส่น้ำทา
๐ขนานที่ ๑๕๔ ยาแก้โรคประดงแกมเหลืองและแกมฮาน
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.หมูขาว
๒.หมูแดง
๓.ฮากหนามแท่ง
๔.ต้นหมากยอเลือด
๕.นางต้นจิก
๖.นางต้นฮัง
-วิธีกินยา:-ให้แส่น้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๕๕ ยาแก้ประดงฮ้อนในและฮ้อนนอก
-ตัวยามี ๘ อย่าง คือ:-
๑.หอยกว้างทะเล
๒.งิ้วดำ
๓.จันทน์แดง
๔.คีไฟนกขุ่ม
๕.แผ่นดินเย็น
๖.ฮากหมอน้อย
๗.ฮากยานาง
๘.น้ำส่างนก ให้เอาเป็นน้ำกระสายยา
-วิธีกินยา:-ให้ฝนน้ำกินทุกวันโรคนี้จะหายขาดแน่นอน
๐ขนานที่ ๑๕๖ ยาซุมแก้โรคประดงหมูน
-ตัวยามี ๒๐ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นซมซื่น
๒.ฮากต้นหลัง
๓.ฮากต้นหมากเคี่ยวผู่
๔.ฮากต้นหมากสีดาขาว
๕.กระดูกเต่า
๖.กระดูกปลาฝา
๗.เขาเยือง
๘.เขากวางซื
๙.ฮากหมากเขียบ
๑๐.ฮากจำปาแดง
๑๑.ฮากหมากทัน
๑๒.ฮากหัวกระแต
๑๓.ฮางเขื่องแดง
๑๔.ฮากส้มเซ่า
๑๕.ฮากหมากเขือขื่น
๑๖.ฮากต้นแก่
๑๗.ฮากต้นวัวแม่
๑๘.ประดงแดง
๑๙.ประดงขาว
๒๐.ประดงไฟ
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๕๗ ยาซุมประดงอีกขนานหนึ่ง
-ตัวยามี ๒๘ อย่าง คือ:-
๑.ใบไม้ไผ่บ้าน ๗ ใบ
๒.ใบหน่อไม้ไหล่ ๗ ใบ
๓.ใบไม้ซาง ๗ ใบ
๔.ใบไม้ส่างไพ ๗ ใบ
๕.ลูกเขาะ
๖.ลูกขิก
๗.ไลประตู
๘.ไม้คันไถ
๙.ตะกั่ว
๑๐.ซืน
๑๑.เหล็ก
๑๒.ฮากต้นมอนเฮื้อ
๑๓.ฮากต้นฝ้ายเฮื้อ
๑๔.ฮากต้นคามเฮื้อ
๑๕.เปลือกต้นแพนผู่
๑๖.ฮากต้นสมุด
๑๗.จันทน์แดง
๑๘.อ้อยดำ
๑๙.ต้นยานาง
๒๐.ต้นหมากเดื่อป่อง
๒๑.ต้นทองบ้าน
๒๒.แก่นต้นหัน
๒๓.ฮากต้นก้านตง
๒๔.ฮากผักหวานบ้าน
๒๕.ฮากต้นก้างปลา
๒๖.ฮากต้นหูลิง
๒๗.ฮากต้นขาม
๒๘.นางต้นหมากทัน
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๕๘ ยาแก้โรคประดงไฟ
-ตัวยามี ๙ อย่าง คือ:-
๑.หัวข่าโคม
๒.กระดูกควายด่อน
๓.เขาเยือง
๔.เขากวางซี
๕.ขี้หอยเดื่อ
๖.หอยกว้างทะเล
๗.ฮากไม้งิ้วดำ
๘.จันทน์แดง
๙.จำปา
-วิธีกินยา:ฝนน้ำกิน
-อีกขนานหนึ่งมีตัวยา ๗ อย่าง คือ:-
๑.ต้นประดงขาว
๒.ฮากต้นสัก
๓.ฮากต้นพังคี
๔.หลับมืน
๕.หัวสีไค
๖.ฮากผักอีตู่
๗.ว่านไฟ
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๕๙ ยาแก้ประดง
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.ติวไม้ไผ่บ้าน
๒.น้ำปูนใส
๓.เปลือกประดง
๔.นางต้นหมากค้อ
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๖๐ ยาแก้โรคประดง
-ตัวยามี ๑๔ อย่าง คือ:-
๑.แก่นต้นจิก
๒.แก่นต้นฮัง
๓.แก่นต้นตากวาง
๔.แก่นไม้หมูลิง
๕.หญ้าหลับมืน
๖.แก่นแพง
๗.แก่นขาม
๘.แก่นต้นตีนตัง
๙.แก่นหมากส้มมอ
๑๐.แก่นต้นตูมกา
๑๑.ตาไม้ไผ่บ้าน
๑๒.หัวหมากผู่
๑๓.ฮากประดงแดง
๑๔.หัวกล้วยทะนี ให้เจาะเป็นโกลนแล้วเอาตัวยาเหล่านี้เข้าใส่ในโกลนจึงนำเอาไปเผาไฟ
-วิธีกินยา:-ให้กินน้ำมันของมันที่เผาไฟแล้ว
๐ขนานที่ ๑๖๑ ยาแก้โรคคอเอิม
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.กาฝากต้นโพธิ์
๒.กาฝากต้นจาน
๓.เห็ดแดง
-วิธีใช้ยา:-ฝนใส่น้ำเหล้าทา
๐ขนานที่ ๑๖๒ ยาแก้โรคเหยี่วเหลือง
-ตัวยามี ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากเหงี่ยงดุก
๒.ฮากหมากเหม้า
๓.เครือหมากบ้า
-วิธีกินยา:-เอาตัวยาทั้งหมดเท่ากันต้มน้ำกิน
-อีกขนานหนึ่ง มีตัวยา ๑๕ อย่าง คือ:-
๑.ฮากเหมือด
๒.ฮากต้นส้มกบ
๓.ฮากต้นแตงแซง
๔.ฮากต้นกระโดน
๕.ฮากต้นหูลิง
๖.ฮากต้นกางปลา
๗.ฮากต้นซุมแสง
๘.ฮากต้นหมากเดื่อยหิน
๙.แก่นต้นหมากดินไม้
๑๐.ไม้ส้างคำ
๑๑.ไม้ไผ่บ้าน
๑๒.ไม้ส้างไพ
๑๓.ต้นประดงขาว
๑๔.ต้นประดงแดง
๑๕.แก่นก่าม
-วิธีกินยา:-ต้มน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๖๓ ยาแก้สะดวงกกแข้ว
-ตัวยาให้เอา ฮากพวงพี ขี้หมิ้นขึ้นบดใส่
๐ขนานที่ ๑๖๔ ยาแก้ถ่ายเป็นมูกเป็นเลือด
-ตัวยามี ๒ อย่าง คือ:-
๑.เปลือกต้นหมากค้อส้ม
๒.เปลือกต้นหมากขามป้อม
-วิธีกินยา:-เอามาตำใส่น้ำกิน
-อีกอย่างหนึ่ง มีตัวยา ๓ อย่าง คือ:-
๑.ฮากแพงคำฮ้อย
๒.เปลือกต้นหมากข่า
๓.คั่งดิบ
-วิธีกินยา:-แส่น้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๖๕ ยาแก้เจ็บเสียดท้อง
-ตัวยาให้เอาต้นขี้เฮื้อนกวาง ๗ ต้น หลามกิน
๐ขนานที่ ๑๖๖ ยาแก้ลมเจ็บจุกในท้อง
-ตัวยามี ๗ อย่าง คือ:-
๑.ฮากต้นหมากพิกก้นซัน
๒.ฮากต้นอีตู่
๓.ฮากต้นพังคี
๔.ฮากต้นหัวสีไค
๕.ฮากต้นหมากขามน้อย
๖.ฮากยานาง
๗.ฮากต้นหมอน้อย
-วิธีกินยา:-ฝนน้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๖๗ ยาแก้เจ็บทั่วคีง
-ตัวยามี ๔ อย่าง คือ:-
๑.แก่นต้นขี้เหล็ก
๒.เครือหมากโม
๓.ต้นประดงขาว
๔.ต้นประดงแดง
-วิธีกินยา:-ให้แส่น้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๖๘ ยาแก้การออกฮ้อนในตัวซึ่งเรียกว่า "ประดงไฟ"
-ตัวยามี ๙ อย่าง คือ:-
๑.หัวไม้ส้างคำ
๒.หัวไม้ไผ่บ้าน
๓.หมากฟัก
๔.ต้นประดงแดง
๕.ตะกั่ว
๖.ซืน
๗.งิ้วดำ
๘.ฮากต้นหมอน้อย
๙.ฮากยานาง
-วิธีกินยา:-ให้ฝนน้ำกิน
-ยาทา มีตัวยา ๔ อย่าง คือ:-
๑.เงินแท้
๒.ทองคำ
๓.ตะกั่ว
๔.ซืน
๐ขนานที่ ๑๖๙ ยาแก้เกิดเป็นตุ่มเต็มตัว
-ตัวยามี ๖ อย่าง คือ:-
๑.ต้นเข็มขาว
๒.ต้นเข็มแดง
๓.ต้นหูลิง
๔.ต้นมุ่ยขาว
๕.ต้นมุ่ยแดง
๖.แก่นซะคาม
-วิธีกินยา:-แส่น้ำกิน
๐ขนานที่ ๑๗๐ ยาแก้ตุ่มออกฮ้อนไปทั่วตัว
-ตัวยามี ๘ อย่าง คือ:-
๑.ต้นเข็มขาว
๒.ต้นเข็มแดง
๓.เปลือกประดง
๔.เปลือกต้นกุ่ม
๕.ฮากต้นมูก
๖.ฮากต้นประสง
๗.หมากแกน้ำ
๘.ข้าวจ้าว
-วิธีใช้ยา:-ให้ฝนทา
๐ขนานที่ ๑๗๑ ยาแก้ไข้ตีนเย็นมือเย็นบ่ส่วงจักเทื่อ
-ตัวยามี ๑๐ อย่าง คือ:-
๑.ต้นมุ่ยขาว
๒.ต้นมุ่ยแดง
๓.เครือเขาแกบ
๔.ต้นแตงแซง
๕.หลังดำ
๖.ตะกั่ว
๗.ซืน
๘.เงิน
๙.ทองคำ
๑๐.ฮากจวง ให้เอาแก่นด้วย
-วิธีกินยา:-แส่น้ำให้กิน
๐ขนานที่ ๑๗๒ ยาแก้เทวดาบอก
-ตัวยามี ๑๐ อย่าง คือ:-
๑.ฮากบัวขาว
๒.ฮากบัวแดง
๓.ฮากต้นหมากนาว
๔.ฮากต้นหัน เอาทั้งใบทั้งเปลือก
๕.ฮากต้นคัดเค้า
๖.ฮากต้นหมากดูก
๗.ต้นหม่วยเลือด
๘.ขวยขี้กระเดือนใหญ่
๙.ข่วนหมากอึ
๑๐.หมากฟัก
-วิธีกินยา:-ให้ต้มกิน กินวันละ ๒ แก้ว ก่อนอาหารเช้าและก่อนเข้านอน
-สรรพคุณ:-เป็นยาแก้เมื่อยทุกชนิด ใครได้กินจะทำให้มีนั้นมีพละกำลังแลเรี่ยวแรงดี
จบตำรายาสมุนไพรชั้นหนึ่งของ นายสาย ดวงมาลัย ซึ่งเป็นบิดาของผู้เขียนตำราเล่มนี้
ประวัติความเป็นมาของตำราสมุนไพรเล่มนี้
ตำราสมุนไพรเล่มนี้เดิมเป็นของ ปู่สา ดวงมาลัย ปู่สาได้เขียนตำรายานี้ขึ้นมาด้วยอักษรไทยน้อย ปู่สา ดวงมาลัย เป็นหมอ ยาสมุนไพรที่เชี่ยวชาญคนหนึ่งของอำเภอธาตุพนม ตามที่ข้าพเจ้าผู้เป็นหลานชายได้ติดตามผลงานการรักษาโรคของท่านโรคที่
ท่านรักษาคำว่า "ไม่หาย" ก็คงจะไม่มี ท่านได้นำเอาสิ่งที่หมอทั่วไปไม่สามารถนำเอามารักษาโรคได้แต่ท่านสมารถนำเอามาทำเป็นยารักษาโรคได้ เช่นขี้หมูให้ดูในขนานที่ ๘ ยาแก้โรคเห่าห้อม หมอที่นำเอาสิ่งที่เป็นของเสียมาทำเป็นยาได้หมอคนนั้นจะต้องเชี่ยวชาญในการรักษาโรคจริงๆ ทุกสิ่งในโลกนี้ท่านเอาทำเป็นยาได้หมด นี้แหละถึงจะเรียกว่าเป็นยอดหมอ
ครั้งหนึ่งข้าพเจ้าได้นำเอาเสื้อผ้าไปฝากท่านที่บ้านในวันนั้นข้าพได้เห็นผู้ชายคนหนึ่งอายุประมาณ ๔๐ ปี ได้มาให้ท่านรักษาโรคฝีในท้อง วันที่ข้าเจ้าไปพบนั้นก็เป็นวันสุดท้ายแล้วคือเขาได้กินยามา ๖ วันแล้ว วันนั้นเป็นวันสุดท้าย ปู่สาท่านให้กินยาตัดรากฝีไม่ให้มันเกิดขึ้นมาอีกจนตลอดชีวิต ถ้าคนไหนเป็นโรคฝีในท้องที่ร้ายแรงกินยาของท่าน ๗ วันก็หายขาดแล้ว แต่ถ้าเป็น
โรคฝีในท้องที่ไม่ร้ายแรงวันสองวันก็หายแล้ว ข้าพเจ้าถามคนป่วยว่า "ทำไมไม่ไปผ่าตัดที่โรงพยาบาล" เขาตอบว่า "ไปผ่าตัด
ที่โรงพยาบาลเสียเงินมากจะต้องบาดเจ็บอีก และก็หายช้าด้วย" และเขายังเล่าต่อไปว่า "คนไหนไปรักษาที่โรงพยาบาลแล้ว ไม่หายมากินยาของปู่สาแล้วจะหายแทบทุกคน เพราะฉะนั้นเขาจึงไม่ไปโรงพยาลให้เสียเวลา เมื่อปู่สาตายไปแล้วเขาจึงจะย่อม
ไปโรงพยาบาล" แสดงให้เห็นว่าคนป่วยมีความเชื่อมั่นในการรักษาโรคของปู่สาจริงๆ
อีกครั้งหนึ่งประมาณปี พ.ศ.๒๕๓๑ เด็กชายหรั่งที่เป็นลูกชายของพี่สาวข้าพเจ้าป่วยเป็นโรคไม่พูดไม่จาเอาแต่นอนกับนอน
พ่อแม่นำไปรักษาที่โรงพยาบาลก็ไม่หาย หมอก็ไม่รู้สาเหตุของโรคเหมือนกันจำเป็นต้องนำกลับบ้าน วันหนึ่งคุณยายซี ที่เป็นญาติของคนป่วยแนะนำให้พ่อแม่คนป่วยไปหาปู่สาลองดูดีกว่าจะปล่อยให้เด็กรอวันตายเช่นนี้ เมื่อพ่อแม่ของคนป่วยไปเชิญ ปู่สามาดูเมื่อปู่สามาตรวจดูคนไขัแล้วท่านก็พูดว่า "อ้ายหรั่งมันป่วยเป็นโรคเห่าห้อมสัง" ปู่สาท่านก็ฝนยาให้กิน พอวันรุ่งเช้า คนป่วยก็พูดจาได้เหมือนเดิมและโรคนี้ก็หายเป็นปลิดทิ้งจนกระทั่งทุกวันนี้ นี้คือตัวอย่างที่ข้าพเจ้าได้เห็นมา เรื่องการรักษาโรคของปู่สายังมีอีกเยอะ
ข้าพเจ้าเคยถาม ปู่สาว่า "จุดมุ่งหมายของหมอคืออะไร" ท่านตอบว่า "จุดมุ่งหมายของหมอคือรักษาโรคให้หาย ไม่ว่าจะรักษาโดยวิธีใดก็ตาม แต่ต้องให้คนป่วยหายโรคและต้องปลอดภัยด้วย คือจะใช้อะไรก็ได้รักษาขอให้คนป่วยหายโรคก็แล้วกัน
เมื่อปู่สาตายแล้วตำราเล่มนี้ก็ตกมาอยู่กับนายสาย ดวงมาลัย ผู้ซึ่งเป็นลูกชายที่เป็นบิดาบังเกิดเกล้าของผู้เขียน เมื่อบิดาของข้าพเจ้าตายตำราเล่มนี้ก็ตกมาอยู่กับข้าพเจ้าจนทุกวันนี้ ข้าพเจ้าอยากให้คนรุ่นหลังอ่านเข้าใจในตำราเล่มนี้จึงเอาไปให้หลวงตาโส โสภะโน ที่เป็นอาของผู้เขียนแปลออกมาเป็นภาษาไทยปัจจุบัน ตำรายาสมุนไพรเล่มนี้มีประโยชน์มากขอให้ท่านผู้อ่านทั้งหลายช่วยกันเรียนเอาไว้ใช้ประโยชน์ในยามเจ็บไข้ได้ป่วยและยังสามารถช่วยเหลือผู้อื่นได้อีกด้วย
พรชัย ดวงมาลัย
เป็นเนื้อหาของบทความหรือสินค้าโดยละเอียด
กรุณาใส่ข้อความ …